Zasady postępowania administracyjnego
Stosunki prawne pomiędzy osobami fizycznymi i osobami prawnymi oraz innymi jednostkami organizacyjnymi a organami uprawnionymi do wydawania indywidualnych aktów administracyjnych regulują przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (w skrócie KPA).
W toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności. Są zobowiązane działać na podstawie przepisów prawa i zgodnie z tym prawem.
„Do działań organów samorządowych w sferze zobowiązań publicznych nie stosuje się zasady „co nie jest zakazane jest dozwolone”, lecz zasadę „dozwolone jest tylko to, co prawo wyraźnie przewiduje” –wyrok NSA z 24.05.1993r. III SA 2017/92; ONSA 1993, nr 4, poz. 113).”
Każdy pracownik Urzędu ma obowiązek dokładnego wyjaśniania stanu faktycznego sprawy oraz przy jej załatwianiu podejmować działania z uwzględnieniem interesu społecznego i słusznego interesu obywateli. Strony postępowania winni być należycie i wyczerpująco informowane o okolicznościach faktycznych i prawnych mogących mieć wpływ na ustalenie jego praw i obowiązków w danej sprawie. Organy administracji publicznej oprócz rozstrzygnięć o prawach i obowiązkach stron pełnią również rolę doradczą w toczącym się postępowaniu. Powinność wyjaśnienia treści żądania strony, w przypadku nieumiejętności formułowania przez nią wniosków, ciąży na organie administracji publicznej. W rozstrzygnięciach również musi być zawarte pouczenie o przysługujących stronie prawach.
Obywatel, którego praw lub obowiązków dotyczy postępowanie przed organem, ma prawo uczestniczenia w tym postępowaniu. W szczególności może on wypowiadać się co do zgromadzonych w sprawie dowodów oraz zgłoszonych żądań. Obywatel może zostać pozbawiony tego prawa jedynie w ściśle określonych sytuacjach, a mianowicie wtedy, gdy sprawę należy załatwić niezwłocznie z uwagi na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego, albo na grożącą niepowetowaną szkodę materialną.
O obowiązkach obywateli mogą decydować wyłącznie przepisy ustawowe, to jest przepisy zawarte w randze ustawy lub w aktach wydanych na podstawie i w granicach upoważnień ustawowych. Postępowanie winno pogłębiać zaufanie obywateli oraz świadomość i kulturę prawną. Każdy akt władczej interwencji organów administracji publicznej (np. decyzja administracyjna) musi być oparty na konkretnie wskazanym przepisie prawa.
Organ prowadzący postępowanie obowiązany jest załatwiać sprawę wnikliwie i szybko. Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowane –nie później niż w ciągu dwóch miesięcy. O każdym przypadku niezałatwienia sprawy w podanym wyżej terminie organ administracji publicznej obowiązany jest zawiadomić strony, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy.
Każdy obywatel ma prawo odwoływania się od decyzji wydanej przez organ w pierwszej instancji. Informuje o tym pouczenie, w którym organ określa do jakiej instancji można się odwołać, oraz w jakim terminie można wnieść odwołanie. Treść odwołania nie musi spełniać szczególnych wymogów. Jednak przytoczenie istotnych argumentów faktycznych i prawnych może mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy przez organ wyższej instancji. Wniesienie odwołania wstrzymuje wykonanie decyzji. Nie dotyczy to jednak tych decyzji, z których treści wynika, że mają być wykonane natychmiast lub ich natychmiastowe wykonanie następuje z mocy ustawy.
